1. Nazwa obiektu: Ruiny baszty w Parku Kościuszki
1a. Inne, zwyczajowe/potoczne nazwy obiektu: ruiny zamku królowej Bony, ruiny wieży w parku
2. Adres obiektu: Park im. T. Kościuszki, pomiędzy ulicami Żeromskiego, Słowackiego, 25 Czerwca, Sienkiewicza i Mickiewicza
3. Czas powstania obiektu: 1870-1875 r.
3a. Najważniejsze przebudowy/rozbudowy obiektu: 1963 r. – rozbiórka oryginalnych ruin baszty, 2010 r. – rekonstrukcja ruin baszty w kształcie odmiennym od oryginału
4. Projektant obiektu: nieznany
5. Zleceniodawca obiektu: gubernator radomski Dmitrij Gawriłowicz Anuczin (1833-1900)
6. Opis obiektu: Ruiny baszty znajdują się w południowo-wschodnim fragmencie Parku im. T. Kościuszki, w pobliżu zbiegu ulic Sienkiewicza i 25 Czerwca oraz 25 Czerwca i Słowackiego. Budowla wzniesiona jest z czerwonej cegły i pełni funkcję ukrytej pod nasypem ziemnym (górką saneczkową) publicznej toalety. Tworzy ją okrągła w przekroju baszta oraz dwie ściany oporowe. Budowla stylizowana jest na romantyczne ruiny. Baszta w górnej części posiada w połowie obwodu krenelaż, do którego można dojść, wspinając się na szczyt sztucznego wzniesienia. Krenelażem zwieńczona jest także lewa ściana oporowa. Ta z prawej strony zakończona jest strzępiami imitującymi ruinę. W dolnej części baszty znajduje się zakończony półkoliście otwór drzwiowy, z wejściem do WC znajdującym się we wnętrzu obiektu.
7. Historia obiektu: Budowla powstała z inicjatywy i na zlecenie twórcy parku (zwanego wówczas Nowym Ogrodem albo Ogrodem Kryształowym) – gubernatora radomskiego Dmitrija Gawriłowicza Anuczina. Znany jest projekt ruin baszty, powstały w 1869 r., przechowywany w zbiorach Archiwum Państwowego w Radomiu. Obiekt wzniesiono w nowo powstałym parku w latach 1870-1875. Jak podaje w swym pamiętniku zatytułowanym Moja służba w Warszawskim Okręgu Naukowym i zdarzenia ze szkolnego życia. Wspomnienia pedagoga Władimir Gigoriewicz Smorodinow (1841-1917) – Anuczin zbudował „sztuczne ruiny zamku królowej Bony”. Powstała budowla nadawała całemu założeniu parkowemu walorów romantycznego ogrodu, co podkreślał dodatkowo umieszczony w pobliżu płytki basen z wodotryskiem. Sztuczne ruiny baszty istniały niemalże 100 lat. W tym okresie stały się jednym z najpopularniejszych plenerów amatorskich, parkowych fotografii radomian, a znajdująca się obok górka saneczkowa lubianym miejscem zimowej rekreacji. Kres istnienia budowli w pierwotnej formie nastał w latach 60. XX w. Prace, podczas których usunięto różne elementy oryginalnego wyposażenia parku (m.in. ogrodzenie z żeliwnymi przęsłami), ruszyły w 1963 r. Pod koniec pierwszej dekady XXI w., wraz z kompleksową rewaloryzacją parku, powstała idea rekonstrukcji ruin baszty. Budowla w nowej, niestety niemającej wiele wspólnego z pierwowzorem formie stanęła w 2010 r. Umieszczenie w obiekcie WC i jego widoczne zaniedbanie (ściany baszty pomazane są sprayem) sprawiają, że daleko mu do uroków pierwowzoru.
7a. Artystyczne konteksty obiektu: Ruiny baszty w parku Kościuszki (w swej pierwotnej, oryginalnej formie) stały się tłem jednego z opowiadań Marcina Kępy, opublikowanego w książce Twierdza Radom. Obok ruin baszty Kępa umiejscowił utrzymane w konwencji fikcji historycznej „Spotkanie w parku” kilkuletniego Leszka Kołakowskiego z Witoldem Gombrowiczem. Rysunkową ilustrację tego literackiego zdarzenia wykonał Mateusz Kamieński.
8. Literatura, źródła:
Archiwum Państwowe w Radomiu, Akta miasta Radomia, sygn. 7418 All. 590 [Projekt ruin baszty].
Derlatka T., Radomskie parki (2), „Wczoraj i Dziś Radomia” 2001, nr 4, s. 19.
Dybalski T., Park Kościuszki odzyskuje blask, „Echo Dnia Radomskie” 2010, nr 208, s. 7.
Kępa M., Twierdza Radom, Radom 2013, s. 91-96.
Metzger R., Z historii najstarszych radomskich parków, w: Zabytkowe parki Radomia, Radom 2015, s. 20.
Park im. Kościuszki Tadeusza, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 214.
Smorodinow W., Moja służba w Warszawskim Okręgu Naukowym i zdarzenia ze szkolnego życia. Wspomnienia pedagoga, Kielce 2003, s. 82.
Dodaj wspomnienie