Nazwa obiektu: Plac Kazimierza Wielkiego
Inne, zwyczajowe/potoczne nazwy obiektu: Plac Przedbramny Lubelski/Plac Św. Trójcy/Plac Trójcy Przenajświętszej
Adres obiektu: przy zbiegu ulic Malczewskiego, Żeromskiego, Wałowej, Rwańskiej, Szewskiej i Reja
Czas powstania obiektu: II połowa XIV w.
Najważniejsze przebudowy obiektu: lata 20. XIX w. – ukształtowanie pierzei placu w obecnym kształcie, 2008 r. – ostatni remont nawierzchni placu
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: władze miejskie Radomia
Opis obiektu: Plac posiada wieloboczny kształt, obwiedziony pierzejami kamienic wschodniego krańca Miasta Kazimierzowskiego (końcówki ulic Rwańskiej, Szewskiej i Reja) i klasycystycznymi elewacjami kamienic dawnych przedmieść jedlińskiego i lubelskiego (początkowe fragmenty ulic Malczewskiego i Żeromskiego). Od strony północnej plac zamyka dominanta w postaci bryły kościoła pw. św. Trójcy. Plac Kazimierza Wielkiego stanowi jeden z najwęższych, ale zarazem najważniejszych węzłów komunikacyjnych Śródmieścia. Obecnie komunikacja kołowa na placu prowadzona jest poprzez centralną wysepkę – rondo. Na placu nie rosną żadne drzewa (jedynie w zaułku przy kościele św. Trójcy rośnie pomnikowy korkowiec).
Historia obiektu: O początkach placu miejskiego w miejscu obecnego Placu Kazimierza Wielkiego można mówić od czasu lokacji w połowie XIV w. tzw. Nowego Radomia (Miasta Kazimierzowskiego) przez ostatniego króla z dynastii Piastów. Wówczas, przed Bramą Lubelską, przy zbiegu traktów z Warszawy, Kozienic i Lublina – na styku przedmieść jedlińskiego i lubelskiego – powstał duży plac, spełniający funkcję ważnego węzła komunikacyjnego. W okresie staropolskim, w wiekach XVI-XVII, jego obszar posiadał zapewne wielokrotnie większą powierzchnię – łącząc połacie placów sprzed kościołów klasztornych oo. Bernardynów i sióstr Benedyktynek (warto zauważyć, że frontowe elewacje obu świątyń są do siebie niemalże równoległe). Kształtowanie Placu Kazimierza Wielkiego w zarysie zbliżonym do obecnej postaci nastąpiło w wieku XVIII, a ostateczne przybranie kształtu – w latach 20. XIX wieku. Znaczne zmniejszenie powierzchni placu, posiadającego dziś charakterystyczne zwężenia na wylotach ulic, było efektem rozbiórki murów miejskich i zabudowy miejsca po nich klasycystycznymi kamienicami, oraz wzniesienie zachowanej do dziś klasycystycznej zabudowy przy ul. Lubelskiej i Warszawskiej (Żeromskiego i Malczewskiego). Najważniejszą dominantę placu stanowi bryła kościoła św. Trójcy (barokowa elewacja świątyni autorstwa Tylmana z Gameren w 1837 r. została przebudowana z polecenia Rosjan w celu przekształcenia jej w cerkiew, zaś obecny kształt został obiektowi nadany w latach 1924-1927, podczas przebudowy kościoła wg projektu A. Pinno i K. Prokulskiego). Ostatnim akcentem kształtującym wygląd pierzei Placu Kazimierza Wielkiego była budowa nowego budynku handlowo-usługowego na miejscu substandardowej zabudowy przy zbiegu placu i ul. Szewskiej (2010 r.). W zgodnej opinii urbanistów i architektów (np. Wojciecha Kalinowskiego) Plac Kazimierza Wielkiego stanowi jeden z ładniejszych fragmentów miasta i posiada jedne z najciekawszych w Radomiu rozwiązań przestrzenno-widokowych. Od strony ul. Żeromskiego fragment placu zamyka wertykalny akcent dzwonnicy Fary, wjazd od strony ul. Wałowej wypełnia bryła kościoła św. Trójcy, a oś widokową ul. Malczewskiego (patrząc z placu) zamyka bryła budynku „Resursy”, z rosnącym przed nią Dębem Wolności.
Co ciekawe – choć Plac Kazimierza Wielkiego jest jednym z najstarszych w Radomiu (jego korzenie sięgają średniowiecza) – aż do połowy XX w. nie posiadał oficjalnej nazwy. Określany był zwyczajowo Placem Przedbramnym (Lubelskim), lub Placem św. Trójcy (Trójcy Przenajświętszej). Oficjalna nazwa Placu Kazimierza Wielkiego nadana mu została dopiero w lutym 1965 r., na pamiątkę 600-lecia nadania Radomiowi magdeburskich praw miejskich przez ostatniego króla z dynastii Piastów.
Artystyczne konteksty obiektu: W 2018 r. na Placu Kazimierza Wielkiego kręcone były sceny filmu fabularnego „Klecha” (reż. Jacek Gwizdała), ukazującego losy ks. Romana Kotlarza. Widok placu wielokrotnie utrwalany był też przez malarzy (np. Hans Kober, Andrzej Minajew).
Literatura, źródła:
Plac Kazimierza Wielkiego, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 223.
Cz. T. Zwolski, Radom i region radomski. Turystyka krajoznawstwo kultura, Radom 2003, s. 101.
Urbanistyka i architektura Radomia, pod red. W. Kalinowskiego, Lublin 1979, s. 120, 150.
Dodaj wspomnienie