Nazwa obiektu: Park im. Tadeusza Kościuszki
Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: Ogród Anuczina, Ogród „kryształowy”, Nowy Ogród, Ogród Saski
Adres obiektu: Park położony jest pomiędzy ulicami S. Żeromskiego, J. Słowackiego, 25 Czerwca, H. Sienkiewicza i A. Mickiewicza
Czas powstania obiektu: 1866-1867 r.
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: gubernator radomski Dymitrij Gawriłowicz Anuczin
Opis obiektu: Park znajduje się w śródmieściu Radomia, naprzeciwko gmachu Urzędu Miejskiego i otoczony jest zwartą zabudową – stanowi enklawę zieleni w centrum miasta. Obecnie nie posiada ogrodzenia. Główna aleja (mająca za patrona ks. Bpa Jana Chrapka), jest częściowo podświetlana i łączy osią budynek Urzędu Miejskiego z kościołem pw. Opieki NMP (katedrą). Park oplata sieć alejek o nawierzchni granitowej, szutrowej lub asfaltowej. Na terenie parku znajdują się następujące obiekty architektoniczne: budynek dawnej rogatki lubelskiej – dziś siedziba Klubu Środowisk Twórczych „Łaźnia”, budynek kawiarni „Parkowa”, żelbetonowa altanka, rekonstrukcja ruin baszty oraz muszla koncertowa. Ponadto w parku znajdują się charakterystyczne obiekty małej architektury: żeliwny krzyż z 1890 r., tablica upamiętniająca Tadeusza Kościuszkę, pomnik Fryderyka Chopina, pomnik Jana Kochanowskiego z niewielką fontanną oraz plac zabaw (przez dziesięciolecia w parku znajdowała się także waga osobowa). Drzewostan parku stanowią pomnikowe okazy kasztanowców (aleja główna), klonów, wiązów, jaworów, lip krymskich, tulipanowców, modrzewi japońskich. Jest też osławiony „Dąb Zagłoby”, pod którym według legendy odsypiał jeden z radomskich Trybunałów Skarbowych słynny bohater powieści H. Sienkiewicza. Najcenniejsze drzewa tworzą zbiorczy pomnik przyrody „Starodrzew Nowego Ogrodu w Radomiu” (pierwotnie było to 26 roślin). Park Kościuszki posiada powierzchnię 7,66 ha i wpisany jest do rejestru zabytków pod datą 14.10.1972 r. i Nr 800/A oraz 02.05.1983 r. i Nr 212/A/83.
Historia obiektu: Park zaplanowany został już w czasie budowy gmachu Komisji Województwa Sandomierskiego w latach 1825-1827. Pierwotnie miał rozciągać się symetrycznie naprzeciwko tego budynku, ostatecznie powstała tylko wschodnia część. Zaprojektowany został za czasów gubernatora Anuczina (stąd jego początkowa nazwa „Anuczińskij sad”) jako park w stylu angielskim – z licznymi krętymi ścieżkami. W XIX w., nim wyrosły drzewa, park zwano często „kryształowym” – ze względu na jego „przezroczystość”. Najbardziej powszechną nazwą było jednak określanie go po prostu Nowym Ogrodem (rzadziej Ogrodem Saskim). Park pierwotnie posiadał ogrodzenie i trzy bramy wejściowe (na końcach głównej alei i przy ul. Dmitrijewskiej – dziś Słowackiego). Posiadał stróża i był zamykany na noc. W latach 70. XIX w. w parku usypano sztuczne wzgórze i zbudowano romantyczne ruiny baszty. Od początku istnienia w Parku, od strony ul. Lubelskiej, znajdował się zegar słoneczny (dziś na dziedzińcu Miejskiej Biblioteki Publicznej). Park w 1909 r. uzyskał oświetlenie elektryczne, a w 1912 r. wybudowano tu żelbetonowa altanę – pierwszą tego typu konstrukcję w mieście. 24 marca 1916 r. ogrodowi nadano imię Tadeusza Kościuszki, co upamiętnia tablica – obecnie przytwierdzona do głazu przy głównej alejce. W okresie międzywojennym w Parku wybudowana została kawiarnia „Latona”. W czasie wojny park był „Nur für Deutsche”. W latach 1945-1989 na północnym skraju parku znajdował się obelisk ku czci 34 żołnierzy Armii Czerwonej poległych w styczniu 1945 r. w trakcie wyzwalania miasta i pochowanych w parku (obecnie obelisk znajduje się na cmentarzu prawosławnym). W 1963 r. w parku powstała muszla koncertowa (spłonęła w latach 80. XX w., zrekonstruowana w 2015 r.), a w 2006 r. – tam gdzie stał wspomniany obelisk – „rozsiadł się” na pomniku Jan Kochanowski. W latach 2008-2010 miała miejsce kompleksowa rewitalizacja parku.
Artystyczne konteksty obiektu: Obraz parku spotkać można dość często w twórczości literackiej pisarzy związanych z Radomiem. O urokach parku pisali: Władysław Zambrzycki w „Kwaterze bożych pomyleńców”, Jan Gauze w książce „Złożysz przysięgę, będziesz z nami”, Edward Kozieł we „Wspomnieniach wędrownego kramarza”, Roman Loth w książce „Wspomnienia Kochanowskie, czyli Radom sprzed półwiecza” oraz Marcin Kępa w „Paczce Radomskich” i „Twierdzy Radom”.
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 177.
Zabytkowe Parki Radomia, Radom 2015.
Dodaj wspomnienie