Posts in category: Budynki

Nazwa obiektu: Dom Glogierów

Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: “Hotel Transylwania”

Adres obiektu: ul. Henryka Sienkiewicza 12 (dawna Michałowska, Mariacka)

Czas powstania obiektu: 1914 r.

Projektant obiektu: Józef Pius Dziekoński (1844-1927)

Zleceniodawca obiektu: ówczesny wiceprezydent Radomia Maciej Glogier (1869-1940)

Opis obiektu: obiekt wpisany do rejestru zabytków pod datą  27.08.2008 r. i nr 1125/08. Budynek znajduje się w pierzei ulicy, ale posiada cechy pałacu. Wybudowany został w stylu eklektycznym. Jego bryła nawiązuje do pałaców francuskiego renesansu, choć wśród detali odnajdziemy także inspiracje sztuką romańską i gotykiem. Budynek posiada niesymetryczną fasadę o bogatym plastycznie rzeźbiarskim wystroju, z wnęką i wykuszem, ozdobnymi balkonami. Nakryty jest wysokim dachem z charakterystyczną metalową balustradką na kalenicy. Część frontowa budynku jest dwutraktowa. Obiekt posiada także dwa, symetryczne, jednotraktowe skrzydła boczne (od podwórza). Na elewacji kamienicy znajduje się kilka ciekawych detali: data powstania budynku (A.D. / MMXIV) otoczona ornamentem z motywem mitycznych stworów; rzadkie w Radomiu “koniouwiązy” – czyli ulokowane na w dolnej części fasady niewielkie metalowe obręcze służące w dawnych czasach do mocowania końskiej uprzęży. Do niedawna po prawej stronie bramy umieszczona była stara, emaliowana tabliczka: „Janina Gincel – lekarz stomatolog, Teodor Gincel – lekarz medycyny, wejście od bramy I p”. – reklamująca usługi medyczne znanego ongiś radomskiego rodzeństwa. Niestety tej emaliowanej tabliczki już nie ma, ale jest stara latarenka adresowa, z wyciętą w blasze nazwą ulicy i numerem domu.

Historia obiektu: Obiekt wzniesiony został na zlecenie Macieja Glogiera, wybitnego prawnika, działacza społecznego, senatora II RP, wieloletniego prezesa Radomskiego Towarzystwa Dobroczynności, skrzypka i wiolonczelisty. Glogier po powrocie ze studiów w Warszawie w kamienicy Balińskich i Hemplów przy ul. Lubelskiej 46 (ob. Żeromskiego) założył amatorską orkiestrę. Tam też współtworzył Szkołę Muzyczną im. Chopina, której był pierwszym dyrektorem. Kamienicę z ulicy Sienkiewicza 12 do dziś można zwać “Domem Glogierów”, gdyż żyją tam i mieszkają potomkowie zleceniodawcy jej budowy. Nie posiadają już niestety większościowego udziału w nieruchomości, stąd i problemy z rewaloryzacją tego pięknego zabytku…  Ale to nie cała historia tego arcyciekawego budynku! Wkrótce po wybudowaniu, w latach I wojny światowej w piwnicach budynku zdeponowano skrzynie z eksponatami Radomskiego Muzeum PTK, utworzonego w 1913 r., dzięki hojnym darom ks. Jana Wiśniewskiego. W czasie okupacji hitlerowskiej kamienica znalazła się w dzielnicy “Nur für Deutsche” i zasiedlili ją niemieccy oficerowie. W 1945 r. umieszczono tu prywatną Wolną Szkołę Rysunku, Malarstwa i Rzeźby Wacława Dobrowolskiego – artysty, który uczył młodego Andrzeja Wajdę. Parę lat później szkołę przekształcono w Społeczne Ognisko Kultury Plastycznej, później – Państwowe Ognisko Plastyczne. Z kolei w 1995 r. na kilka lat znalazła tu siedzibę Miejska Pracownia Urbanistyczna. Przez lata zatem w radomskim Domu Glogierów, żyła sztuka. Muzealnictwo, muzyka, medycyna, malarstwo, rzeźba, urbanistyka. Słowem – elitarny dom, pełen sztuki, który sam jest przykładem sztuki najwyższych lotów. Szkoda tylko, że kamienica – z roku na rok popadając w coraz większą ruinę  – coraz bardziej upodabnia się do wspominanej siedziby hrabiego Drakuli… Na szczęście zarówno projektant, jak i zleceniodawca kamienicy uhonorowani zostali papieskim Orderem św. Grzegorza Wielkiego – nie musimy się więc bać krwiopijczych stworów przechodząc czasem ul. Sienkiewicza, obok Domu Glogierów spod numeru dwunastego…

Artystyczne konteksty obiektu:

Film dokumentalny z cyklu “Radomskie portrety” pt.: “Maciej Glogier 1869-1940. Muzyka Pod paragrafem”, Radom 2013.

http://www.resursa.radom.pl/?pl_maciej-glogier,384

Literatura, źródła:

M. Kępa, Radomski Hotel “Transylwania”, “Gazeta Wyborcza – Radom” 2016, nr 5, dod. “Magazyn Radomski”, s. 8.

W.M. Kowalik, Kamienica Glogierów,  “Wczoraj i Dziś Radomia” 2004, nr 3, s. 14-17

M. Rusek, Tak mieszkał Maciej Glogier, “Gazeta Wyborcza – Radom” 2013, nr 57, s. 4.

Nazwa obiektu: Pałac Kierzkowskich
Adres obiektu: ul. Stefana Żeromskiego 36 (dawniej Lubelska)
Czas powstania obiektu: 1827-1828 r.
Projektant obiektu: Stefan Baliński (1794-1872)
Zleceniodawca obiektu: Jan Nepomucen Kierzkowski
Opis obiektu: Obiekt wzniesiony został jako klasycystyczny pałac miejski ulokowany w pierzei reprezentacyjnej ulicy miasta. Jest to budynek jednopiętrowy o dziewięciu osiach w fasadzie. Środkowa część opatrzona jest portykiem z czterech doryckich półkolumn, zwieńczonym naczółkiem tworzącym tympanon. W centralnym polu umieszczone płaskorzeźbione wyobrażenie dwóch owalnych kartuszy herbowych pod koroną. Na kartuszu z lewej strony herb Krzywda – fundatora, na kartuszu z prawej strony splecione ze sobą litery „INEK”, będące inicjałami właścicieli pałacu (Jan Nepomucen i Ewa Kierzkowscy). Wokół kartuszy panoplia (akcesoria wojenno-rycerskie): rękojeści szabli, sztandary, armaty, kule i naczynie na kule. Skrajne fragmenty elewacji budynku opatrzone pilastrami. Z prawej strony w skrajnej osi budynku, znajdowała się pierwotnie brama wjazdowa na dziedziniec pałacu (dziś zabudowana). Budynek wpisany jest do rejestru zabytków pod datą 5.05.1972 r. i Nr 750/A/72 oraz 14.02.1990 r. i Nr 416/A/90.

Historia obiektu: Obiekt zaprojektował Stefan Baliński – absolwent Uniwersytetu Warszawskiego (uczeń Antonio Corazziego), malarz i wykładowca w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, który w latach 1826-1840 pełnił funkcję budowniczego województwa sandomierskiego (z siedzibą w Radomiu). Baliński zaprojektował wiele charakterystycznych budynków w Radomiu i Warszawie. Pałac Kierzkowskich był jednym z pierwszych budynków wzniesionych przy nowo wytyczonej (po wzniesieniu siedziby Komisji Województwa Sandomierskiego) ul. Lubelskiej – głównej arterii Radomia. W pałacu Kierzkowskich mieściło się wiele instytucji, sklepów i zakładów. Np. już w latach 30. XIX w. znalazł tu siedzibę Trybunał Cywilny i skład akt dawnych, a do 1892 r. mieściło się kasyno oficerskie. A już w wolnej Polsce: czytelnia Polskiej Macierzy Szkolnej. Z kolei po II wojnie światowej w dawnej rezydencji Kierzkowskich mieściła się Państwowa Szkoła Muzyczna, później Wojewódzki Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz Przedsiębiorstwo Państwowe „Orbis” – czyli słynne biuro podróży. Ale najciekawszy bodajże epizod z dziejów Pałacu Kierzkowskich dotyczy jednak czasów, kiedy na parterze budynku mieścił się sklep z bronią myśliwską A. Arnekkera. Pod koniec lipca 1930 r. sklep został w brawurowy sposób okradziony – złodzieje dostali się do środka poprzez przebicie stropu z piwnicy. Skradziono m.in. ponad 60 rewolwerów, mnóstwo amunicji i wiele innych cennych przedmiotów. Okazało się, że napadu dokonała profesjonalna grupa włamywaczy, najprawdopodobniej związana ze Stanisławem Cichockim, bodaj najsłynniejszym międzywojennym kasiarzem – „Szpicbródką”…

Literatura, źródła:

J. Lombarski, Włamanie u Arnekkerów, „Gazeta Radomska” 2017, nr 48, s. 8; cz. 2 nr 49, s. 4.
W.M. Kowalik, Pałace, pałacyki i dworki, „Wczoraj i Dziś Radomia” 1999, nr 3, s. 25-27.
Testament Jana Nepomucena Kierzkowskiego, „Wczoraj i Dziś Radomia” 1999, nr 3, s. 28-29.
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 48-49.
C. Tomczyk, Ulica Lubelska (dziś Żeromskiego) i jej mieszkańcy w latach 1815-1862, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 1996, t. XXXI, z. 1-4.

Nazwa obiektu: Pałacyk Balińskich-Hemplów

Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: “Pod Kasztanami”

Adres obiektu: ul. Stefana Żeromskiego 46 (dawniej Lubelska)

Czas powstania obiektu: 1833-1837 r.

Projektant obiektu: Stefan Baliński (1794-1872)

Zleceniodawca i właściciel obiektu: Stefan Baliński

Opis obiektu: Budynek w formie pałacu miejskiego z korpusem głównym odsuniętym od pierzei ulicy. Wybudowany w stylu klasycystycznym, składa się jednopiętrowego budynku głównego o symetrycznej, siedmioosiowej fasadzie z frontonem ozdobionym ryzalitem z pilastrami, nakrytym płaskim trójkątnym szczytem. Fasada w parterze boniowana. Pałac posiada dwie bliźniacze piętrowe oficyny boczne (zwane pawilonami), sięgające pierzei ulicy, z którą stykają się trzyosiowymi ścianami szczytowymi z okrągłymi okienkami w partii poddasza. Pierwotnie w linii ulicy znajdowała się ozdobna brama, dziś wjazd nie jest zasłonięty, a na dziedzińcu rośnie okazały kasztanowiec, od którego bierze się popularna nazwa miejsca. Pałacyk Balińskich-Hemplów wpisany jest do rejestru zabytków pod datą 1.07.1987 r. i nr 361/A/87.

Historia obiektu: Budynek zaprojektował i wzniósł dla siebie Stefan Baliński – architekt, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego (uczeń Antonio Corazziego), malarz i wykładowca w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Baliński w latach 1826-1840 pełnił funkcję budowniczego województwa sandomierskiego (z siedzibą w Radomiu). Od 1840 r. Objął podobną posadę w Warszawie. Zaprojektował wiele charakterystycznych budynków w Radomiu i stolicy. Pomieszczenia swojej rezydencji i jej pawilonów wynajmował różnym przedsiębiorcom i instytucjom. Między innymi sam w 1839 r. Założył tu wraz z malarzem J. Karmańskim drukarnię. Już po jego śmierci w pomieszczeniach założenia pałacowego mieściły się m.in.: zakład fotograficzny L. Klebanowskiego (1892-1899), Fabryka Robót Kościelnych i Salonowych W. Krzywickiego i M. Morawskiego (przełom XIX i XX w.). Po śmierci Balińskiego rezydencję nabył na licytacji Józef Hempel – przedstawiciel wywodzącej się z Warmii rodziny zasłużonej dla Polski. Dla Radomia szczególne zasługi położył Stefan Hempel (1863-1919) – wnuk Józefa. Dzięki jego staraniom w pałacu przy ówczesnej ulicy Lubelskiej organizowane były wystawy starożytności i dzieł sztuki (1893), dochód z których przeznaczony był na cele charytatywne. S. Hempel stworzył tu także dużą bibliotekę, którą ofiarował miastu (prowadził ją Sejmik Powiatowy, który założył w obiekcie też drukarnię). W budynku w okresie międzywojennym mieściły się redakcje kilku lokalnych czasopism (głównie endeckich). W 1925 r. ulokowała się tu Szkoła Muzyczna im. F. Chopina, zainicjowana i prowadzona przez M. Glogiera. Niby niepozorna kamienica ukryta w cieniu okazałego kasztanowca, pod którym zdarza się nam przysiąść ze znajomymi – a tyle historii…!

Literatura, źródła:

M. Kowalik, Pałace, pałacyki, dworki (3), “Wczoraj i Dziś Radomia” 2000, nr 6, s. 23-26.

J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 47.

C. Tomczyk, Ulica Lubelska (dziś Żeromskiego) i jej mieszkańcy w latach 1815-1862, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 1996, t. XXXI, z. 1-4.