Nazwa obiektu: Budynek Sądu Okręgowego w Radomiu
Adres obiektu: ul. Józefa Piłsudskiego 10 (dawna Szeroka, Marcelego Nowotki), róg z ul. Sienkiewicza (dawną Michałowską, Mariacką)
Czas powstania obiektu: 1894 r.
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: Włodzimierz Kulczycki
Opis obiektu: Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr 231/A/84 z dnia 05.01.1984 r. Monumentalna budowla o cechach neorenesansu wzniesiona została przy skrzyżowaniu ulic Piłsudskiego i Sienkiewicza, co pozwoliło na wyeksponowanie dwóch elewacji o różnych rozwiązaniach formalnych, złączonych dominantą w formie zaoblonego narożnika (rotunda). Pomimo zastosowania odmiennego detalu i obramień okien, całość jest spójna i harmonijna. Parter dwupiętrowego budynku zdobi boniowanie. Elewacja południowa (od ul. Sienkiewicza) ujęta została dwoma ryzalitami, z których każdy zwieńczono trójkątnym szczytem. Obramienia okienne 1 piętra stanowią opaski z trójkątnymi naczółkami (z wolutami i kluczem), natomiast 2 piętra – opaski z uszakami i z kluczem po środku. Całość wieńczy szeroki, zdobiony medalionami fryz (nawiązujący do mezzanino), wydzielony od dołu i od góry gzymsami kordonowym i koronującym. Narożniki ryzalitów podkreślają: na 1 piętrze – bonie, na 2 – narożne pilastry. Elewacja zachodnia (od ul. Piłsudskiego) flankowana jest analogiczną parą ryzalitów (od północy dodano 2 osie); różnice tkwią w rozwiązaniu 5-osiowej części między ryzalitami, którą zaprojektowano jako piętrową. Jest ona nieco wyższa od piętra ryzalitu, artykułowana naprzemiennie półkoliście zamkniętymi oknami (z opaskami i kluczami) oraz pilastrami w porządku jońskim. Powyżej znajduje się znane z elewacji południowej mezzanino, a różnice poziomów niweluje nieznacznie wprowadzenie tralkowej attyki. Oś środkową podkreśla wprowadzenie balkonu i pełnej attyki z naczółkiem. Dominantę całej kompozycji stanowi zaokrąglony, trójosiowy narożnik spajający obie elewacje, z piękną stolarką drzwiową w parterze. Obramienia okien piętra uproszczono na rzecz uplastycznienia części podokiennej i wsporników podtrzymujących balkon 2 piętra. Naroże dumnie wieńczy attyka z napisem „SĄD”. Nie mniej reprezentacyjnie prezentuje się wnętrze gmachu, szczególnie – hol z imponującymi łamano-powrotnymi schodami z podestami, o marmurowych stopniach i z żeliwną balustradą. W słoneczne dni klatkę schodową ożywiają smugi kolorowego światła, wpadającego przez okno i okulus o pięknych, geometrycznych podziałach i kolorowych kwaterach. Biegi schodów podtrzymują żeliwne, smukłe kolumny z korynckimi głowicami. Funkcję i splendor obiektu podkreśla późniejszy plafon z przedstawieniem Temidy – bogini sprawiedliwości.
Historia obiektu: W 1894 r. Włodzimierz Kulczycki na parceli przy skrzyżowaniu ulic Szerokiej i Michałowskiej (odkupionej od W. i Z. Gieryczów oraz B. i R. Zilbergów) w bezpośrednim sąsiedztwie swojej świeżo wybudowanej willi (ob. Biblioteka Miejska przy ul. Piłsudskiego 12), rozpoczął kolejną inwestycję. Monumentalny gmach już w 1896 r. był gotowy do użytku i został odkupiony przez Sąd Okręgowy Guberni Radomskiej. W międzywojniu mieściła się tu Radomska Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych. W 1940 r. niemieckie władze przekazały budynek na potrzeby Polskiego Sądu Apelacyjnego – Polonische Justiztbehörden Appelationsgricht dla dystryktu Radomskiego. Po 1945 r. obiekt przejął Sąd Okręgowy. W 2014 r. wyremontowano elewacje zabytku. Wcześniej – w 2011 r. poddano konserwacji polichromię sufitu klatki schodowej przestawiająca boginię Temidę. Okazało się, że widoczny plafon stanowi zaledwie 2/3 polichromii zajmującej sufit – pozostała część schowana była pod tynkiem. Ile jeszcze tajemnic kryje monumentalny gmach sądu z ul. Piłsudskiego…?
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 33.
WUOZ w Warszawie Delegatura w Radomiu, Dyrekcja Kolei obecnie Sąd Wojewódzki, Radom, Nowotki 10, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, oprac. T. Książek, 1986.
Dokumentacja konserwatorska dekoracji malarskiej – plafonu sufitu klatki schodowej gmachu Sądu Okręgowego w Radomiu przy ulicy Piłsudskiego, oprac. mgr Wojciech Wdowski, Radom, 2011, Wojewódzki Urząd Ochrony w Warszawie Delegatura w Radomiu,
Dodaj wspomnienie